Hamza ERTEKİN
SMMM/E.Vergi Dairesi Müdür Yrd.
9 Nisan 2023
7440 SAYILI KANUN KAPSAMINDA 2022 YILI GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ MATRAH ARTIRIMI SORU VE CEVAPLARI
1- 2022 Yılı Gelir/Kurumlar Vergisi Matrah Artırımının Yasal Dayanağı Nedir?
Matrah artırımı düzenlemesi, 12 Mart 2023 tarih 32130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak, aynı gün yürürlüğe giren 7440 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde düzenlenmekle birlikte, daha sonradan verilen kanun teklifi ile kapsama alınan 2022 yılına ilişkin matrah artırımı düzenlemesi Kanun’un Geçici 1’inci maddesinde ihdas edilmiştir.
2- 2022 Yılı Gelir/Kurumlar Vergisi Matrah Artırımı Düzenlemesinin Önceki Matrah Artırımı Düzenlemelerinden Farkı Nedir?
2022 yılı gelir vergisi beyanname verme süresi sona ermeden, 2022 yılı kurumlar vergisi beyanname verme süresi başlamadan, bu yılın matrah artırımı kapsamına alınmış olması durumu, 2022 yılının önceki benzer düzenlemelerden ve diğer yıllar matrah artırımı usullerinden farklı esaslara tabi olmasına zemin hazırlamıştır.
Bu nedenle 2022 yılı matrah artırımında bulunmak isteyen mükelleflerin, matrah artırımında bulunmanın ön şartı olarak, 2022 yılı için beyan edilecek gelir/kurum kazancının belirli kriterler esas alınarak kıyaslanmak suretiyle tespit edilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır.
3- Getirilen Kıyaslama Zorunluluğunun Kapsamı ve Amacı Nedir?
Getirilen kıyaslama zorunluluğu, 2022 yılı için gelir/kurum yönünden matrah artırımında bulunmaya niyeti olan mükellefleri kapsamakta olup, matrah artırımında bulunmak istemeyen mükellefler için uygulanmayacaktır.
Matrah artırımı niyetinde olan mükelleflerin, henüz beyan dönemi geçmemiş bir yıl için matrah artırımı niyetinde olmaları nedeniyle, 2022 yılı gelirlerine/kazançlarına esas beyan edilmesi gereken vergi matrahının ve dolayısıyla üzerinden artırım oranı uygulanarak artırılacak matrahın aşındırılmasına engel olmak amacıyla getirilen bir düzenleme olduğu anlaşılmaktadır.
4- 2022 Yılı Gelir/Kurum Beyannamesini Kıyaslama Yapmadan Veren Mükellefler Daha Sonradan Matrah Artırımından Yararlanabilecekler mi?
2022 yılına ilişkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinin verildiği tarihten sonra 2022 yılına ilişkin matrah artırımında bulunulmak istenmesi halinde Kanunun geçici 1 inci maddesinde belirtilen kıyaslamanın yapılması ve kıyaslama sonucunda anılan madde hükmü nedeniyle 2022 yılına ilişkin beyannamelerde düzeltme yapılarak beyan edilen matrahın artırılması gerektiği hallerde, matrah artırımı hükümlerinden yararlanılabilmesi için öncelikle 2022 yılına ilişkin gelir veya kurumlar vergisine yönelik düzeltme beyannamesi verilmesi gerekmektedir.
Düzeltme beyanının yıllık gelir vergisi/kurumlar vergisi beyanname verme süresi içinde yapılmış olması halinde tahakkuk eden vergi, yıllık gelir/kurumlar vergisi ödeme süreleri içinde, bu süre geçtikten sonra yapılmış olması halinde ise bu beyanname üzerine ödenmesi gereken verginin tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde (gelir vergisinin ilk taksiti bir ay içinde ikinci taksiti kanuni süresinde) ödenmesi gerekecektir.
Söz konusu beyanname, kanun hükmünden yararlanılabilmesi için getirilen yasal zorunluluk kapsamında verildiğinden, bu beyanların kanuni süre geçtikten sonra başvuru süresi içinde yapılması durumunda vergi cezası kesilmeyecek, gecikme faizi hesaplanmayacaktır. (1 Seri No.lu Tebliğ (V/C-5.ğ.) Bölümü)
5- 2022 Yılında Matrah Artırımından Yararlanmak İsteyen Mükellefler 2022 Yılı Gelir/Kurum Matrahlarını Nasıl Belirleyecekler? Kıyaslama Nasıl Yapılacak?
2022 yılında gelir/kurum yönünden matrah artırımında bulunmak isteyen mükelleflerin 2022 yılı beyannamelerinde beyan edilmesi gereken matrahın;
* 2022 yılı için gelir/kurum yönünden matrah artırımı yapmak isteyen mükelleflerin, 2022 yılı defter ve kayıtlarına göre tespit ettikleri gelir/kazanç tutarları,
* 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın %122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar,
* 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın %40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar,
kriterlerinin kıyaslanması sonucunda tespit edilecek en yüksek tutar olarak tespit edilerek, beyan edilmiş olması gerekmektedir.
6- Kıyaslamada Esas Alınan Üçüncü Geçici Vergi Beyannamesinin Verilmemiş Olması Halinde Kıyaslama Nasıl Yapılacak?
2022 takvim yılına ilişkin olarak; üçüncü geçici vergilendirme dönemi gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmemiş olması halinde; ikinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinde beyan edilen matrahın %100 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar, sadece birinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinin verilmiş olması halinde bu beyannamede beyan edilen matrahın %300 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar bu bent kapsamında yapılacak kıyaslamada dikkate alınacaktır.
7- 2022 Yılı Gelir/Kurum Beyanı Hiç Verilmeden Veya Kıyaslama Yapmadan Matrah Artırımından Yararlanmak Mümkün müdür?
*2021 takvim yılı ve 2022 yılının üçüncü geçici vergilendirme dönemine ilişkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde zarar beyan edilmiş olması veya,
*İndirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması ya da,
*Hiç beyanname verilmemiş (ilgili yıllarda faaliyette bulunmuş veya gelir elde etmiş olup da bu faaliyetlerini ve gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakanlar dâhil)
olması durumunda, 2022 yılı gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde kıyaslama yapma şartı aranmayacaktır. (7440 sayılı Kanunu’nun Geçici 1’inci maddesinin 1’incı fıkrasının ( c ) bendinin 3’üncü cümlesi)
8- 2021 Gelir/Kurumlar Vergisi Beyannamesi İle 2022 Geçici Vergi Beyannamelerinde Matrah Azaltıcı Düzeltme Beyannamesi Verilmiş Olması Durumunda Kıyaslama Nasıl Yapılacak?
2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunmak isteyen mükellefler tarafından 1/1/2023 tarihinden sonra matrah azaltıcı nitelikte düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda, bu bent hükmüne istinaden yapılacak kıyaslamada düzeltme öncesi beyan edilen matrahlar esas alınır.
1.1.2023 tarihinden önce yapılan düzeltme işlemlerinde, düzeltme beyannamesinin kıyaslamada esas alınabileceği anlaşılmaktadır.
9- Kıyaslama Sonucunda Bulunan Tutarın 2022 Yılı Matrah Artırımında Esas Alınacak Asgari Matrah Tutarının Altında Kalması Halinde, 2022 Gelir/Kurum Beyanında Matrah Tespiti Nasıl Yapılacak?
2022 yılı için kıyaslama sonucunda bulunan tutarın; kurumlar vergisi yönünden 500.000 TL, gayrimenkul sermaye iradı beyanında 80.000 TL, işletme hesabı esasına göre defter tutanlar için 105.000 TL, bilanço esasına göre defter tutanlar ile serbest meslek erbabı için 200.000 TL olarak belirlenen asgari matrah tutarlarından düşük tespit edilmesi halinde, 2022 yılı gelir/kurum matrahlarının belirlenen asgari matrahlar üzerinden beyan edileceği yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle, 2022 yılı gelir/kurum beyanları, matrah artırımında esas alınacak asgari matrah tutarlarının altında kalmış olsa da, kıyaslama sonucunda bulunan matrah üzerinden verilecektir.
10- 2022 Yılına Ait Gelir/Kurum Matrah Artırımları İçin Farklı Beyanname Mi Kullanılacak?
2022 yılına ait gelir/kurum matrah artırımı mükellefin; 2018-2021 yılları için de matrah artırımı yapacak olması halinde 2022 yılı da eklenmek suretiyle toplu olarak tek beyannamede beyan edilecektir. 2022 yılı matrah artırımının ayrı bir beyanname ile beyan edileceği yönünde bir belirleme bulunmamaktadır.
11- 2022 Yılı Gelir Vergisi Matrah Artırımında Esas Alınan Artırım Oranı ve Yıllara Göre Belirlenen Asgari Matrah Tutarları Nedir?
| 2022 YILI GELİR TÜRÜNE GÖRE ASGARİ GELİR VERGİSİ MATRAH ARTIRIMI TUTARLARI | |||||||
| YIL | BEYAN EDİLEN GV MATRAHI (TL) | ARTIRIM ORANI (%) | ASGARİ MATRAH ARTIRIMI TUTARLARI | ||||
| BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTANLAR İLE SM ERBABI (TL) | İŞLETME ESASINA GÖRE DEFTER TUTANLAR (TL) | BASİT USULE TABİ OLANLAR (TL) | GMSİ (TL) | ÜCRET, MSİ, DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR (TL) | |||
| 2022 | 25 | 200.000 | 105.000 | YOK | 80.000 | 105.000 | |
| Ödenecek Vergi (% 20) | 40.000 | 21.000 | YOK | 16.000 | 21.000 | ||
12-2022 Yılı Gelir Vergisi Matrah Artırımına Bir Örnek :
Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefi (A)’nın yıllık beyannamede beyan ettiği gelir vergisi matrahı, 2021 yılı için 600.000 TL’dir. Ayrıca, 2022 yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen tutar 800.000 TL’dir. Mükellef 2021 ve 2022 yılları için matrah artırımında bulunmak istemektedir. 2022 yılında mükellefin, matrah artırımına ilişkin kıyaslama hükümleri dikkate alınmadan önceki gelir vergisi matrahı 1.000.000 TL’dir.
Mükellefin 2022 yıllarına ilişkin gelir vergisi yönünden matrah artırımında bulunabilmesi için 2022 yılı beyannamesinde beyan edilmesi gereken gelir vergisi matrahı şu şekilde olacaktır.
| Beyan Edilen Matrahlar | Kanuna Göre Hesaplanan Matrahlar | ||
| 2021 yılı gelir vergisi matrahı | 600.000 | 2021 yılında beyan edilen matrahın %122,93 fazlası | [600.000+(600.000x%122,93)=] 1.337.580* |
| 2022 yılı üçüncü geçici vergilendirme dönemi matrahı | 800.000 | 2022 yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın %40 fazlası | [800.000+(800.000x%40)=] 1.120.000 |
| 2022 yılına ilişkin mükellefin matrah artırımına ilişkin kıyaslama hükümleri dikkate alınmadan önceki gelir vergisi matrahı | 1.000.000 | ||
| 2022 yılına ilişkin mükellefin beyan etmesi gereken gelir vergisi matrahı | 1.337.580 | ||
| *2022 yılında adı geçen mükellefin matrah artırımına ilişkin kıyaslama hükümleri dikkate alınmadan önceki gelir vergisi matrahı 1.000.000 TL olup, bu tutar; 2021 yılı gelir vergisi beyannamesindeki matrahın %122,93 oranında artırılmasıyla bulunan tutar ile 2022 üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın %40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutardan az olduğundan, mükellefin 2022 takvim yılında beyana konu edilecek vergiye esas matrahı en az 1.337.580 TL olacaktır. | |||
Bu mükellefin Kanuna göre ödeyeceği gelir vergisi tutarı Tebliğin (V/C-3) bölümünde yapılan açıklamalar çerçevesinde aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Yıl | İlgili Yıllar Vergi Matrahı
(TL) (1) |
Artırım Oranı
(2) |
Artırılan Matrah Tutarı (TL) (1×2) (3) | Asgari Matrah Tutarı (TL) (4) | Hesaplamaya Esas Matrah (TL) (3 veya 4’ten Fazla Olanı)
(5) |
Vergi Oranı
(6) |
Ödenecek Gelir Vergisi (TL) (5×6)
(7) |
|
2021 |
600.000 |
%20 |
120.000 |
112.400 |
120.000 |
%20 |
24.000 |
|
2022 |
1.337.580 |
%25 |
334.395 |
200.000 |
334.395 |
%20 |
66.879 |
|
Toplam |
90.879 |
||||||
Mükellefin 2021 ve 2022 yılları matrah artırımı nedeniyle ödemesi gereken gelir vergisi toplamda 90.879 TL olacaktır. Söz konusu vergi peşin ödenebileceği gibi 12 eşit taksit hâlinde de ödenebilecektir.
13- 2022 Yılı Gelir Vergisi Beyannamesine Eklenilen “7440 Sayılı Kanunun Geçici 1 inci Maddesi Kapsamında Gelir Vergisine Yönelik Artırılan Matrah” Alanının Doldurulması Zorunlu mudur?
Bir önceki 12’inci maddede yer verilen örnekteki durumun gerçekleşmesi halinde, diğer bir ifadeyle, kıyaslama sonucunda bulunan tutarın, defter ve kayıtlara göre tespit edilen gelirden fazla olması halinde, aradaki farkın Gelir Vergisi Beyannamesine Eklenilen “7440 Sayılı Kanunun Geçici 1 inci Maddesi Kapsamında Gelir Vergisine Yönelik Artırılan Matrah” satırına yazılarak, aşağıdaki gibi gelir vergisi beyannamesinde gösterilmesi gerekmektedir.
| VERGİ BİLDİRİMİ | |
| Vergiye Tabi Gelir (Matrah) | 1.000.000 |
| 7440 Sayılı Kanun’un Geçici 1’inci Maddesi Kapsamında Gelir Vergisine Yönelik Artırılan Matrah | 337.580 |
| Toplam Gelir Vergisi Matrahı | 1.337.580 |
| Hesaplanan Gelir Vergisi | 470.932 |
| Hesaplanan Vergi İndirimi Tutarı (Hesaplanan Gelir V. * %5) | 0 |
…………………..
Denetim ve İdare Müdürümüz Hamza ERTEKİN tarafında yazılan ve ‘Alomaliye.com ‘da Yayımlanan Makalenin Tamamına Buradan ULAŞABİLİRSİNİZ
