Beyana dayanan sistemlerde, beyanların ilgilinin defter ve belgeleri ile ilgili diğer kişilerdeki bilgi ve belgelerle karşılaştırılarak doğruluğunun araştırılması önem taşır. Bu nedenle, vergi usul kanunlarında vergi idaresinin ilgililerden bilgi almasını kolaylaştıracak türde düzenlemeler kaçınılmazdır. Bilgi vermekten kaçınan ilgililer için ise genellikle idari para cezaları söz konusu olmaktadır. Bu durum Türkiye için de geçerlidir.
Vergi Usul Kanununda bilgi verme zorunluluğuna ilişkin düzenleme ve bu zorunluluğa uymamanın müeyyideleri öngörülmüştür. Peki, bir mükellef veya ilgili herhangi bir gerçek kişi bilgi vermek için zorla vergi dairesine veya denetim elemanının çalışma odasına getirtilebilir mi? Mükelleflerin, vergi idaresince yapılan bilgi vermeleri için daireye gelmeleri veya denetim elemanları tarafından belli bir tarih ve saatte belli bir yerde bulunmaları yönündeki taleplerini karşılamaları zorunluluğu var mıdır?
Bu konuda bakılması gereken düzenleme, Vergi Usul Kanununun “Bilgi verme” başlıklı 148 inci maddesidir. Madde uyarınca, kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişiler, Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecburdurlar. VUK’un 151 inci maddesi uyarınca ilgililer değişik gerekçelerle bilgi vermekten imtina da edemezler.
Bilgiler yazı veya sözle istenebilir. Sözle istenen bilgileri vermeyenlere keyfiyet yazı ile tekit ve cevap vermeleri için kendilerine münasip bir mühlet tayin olunması gerekmektedir. Buna rağmen, bilgi vermeyenler için VUK’un mükerrer 355 inci maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezası uygulanır.
Mükellef ve/veya ilgili diğer kişilerin bilgi verme yükümlülüğü vardır. Ancak bu zorunluluk, bilgi vermeme durumunda zorla vergi dairesine veya müfettişin çalışma odasına getirilmesine cevaz vermemektedir. Bu durum aramalı inceleme yapılması durumunda dahi caridir. Nitekim VUK’un 148 inci maddesinde; “ Bilgi istenmek üzere ilgililer vergi dairesine zorla getirilemez.” denilmek suretiyle zorla getirilme hususu açık bir şekilde yasaklanmıştır.
Vergi idaresi veya vergi denetim elemanı mükellef veya ilgili kişilerden bilgiyi sözlü veya yazılı olarak ister. Usulüne göre yazılı olarak istenmesine rağmen bilgi verilmezse, özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak hiçbir şekilde mükellef veya ilgili diğer kişiler daireye veya denetim elemanının çalışma makamına zorla getirilemez. Böyle bir zorunluluk varmış gibi ilgililerin daireye gelmeye zorlanması durumunda ise, bu fiili işleyen vergi dairesi görevlileri veya denetim elemanının disiplin ve/veya cezai sorumluluğu söz konusu olabilecektir. Çünkü, maddede zorlamanın fiziki bir zorlama olacağı yönünde bir belirleme yoktur. Tehditvari yaklaşımlarla veya mükellefin böyle bir zorunluluğu varmış gibi kandırılması suretiyle yapılacak manevi baskılar da zorlama olarak değerlendirilebilecektir. Bu nedenle, mükellefe tanınmış olan, “bilgi vermek üzere vergi dairesine zorla getirilememe” şeklindeki hakkına saygı duymak ve gereklerine uygun davranmak gerekir.
kaynak: hurses.com.tr
