OECD, gelişmiş ve gelişmekte olan 58 ekonomideki vergi idareleri için dijital dönüşümün önemine vurgu yapan yeni raporunu yayınladı*.

Raporda, vergi idarelerinin operasyonlarını iyileştirmek ve korona virüs salgınından dersler çıkarmak için dijital dönüşümü benimsediği belirtiliyor. Bu yaklaşım, OECD’nin uyumluluğu artırmayı ve mükellefler üzerindeki çeşitli yükleri azaltmayı amaçlayan Vergi İdaresi 3.0 vizyonuyla uyumlu bir görünüm taşıyor.

Raporun temel çıktıları

Rapor, çeşitli zorlukları değerlendirerek, vergi idarelerinin uyumu artırma konusunda kaydettiği önemli ilerlemeleri vurgulamaktadır.

Bunlar kısaca: 7/24 erişim: Vergi idarelerinin %60’ından fazlası artık sanal veya dijital asistanlar sunuyor; bu, 2018’den bu yana neredeyse %30 artışla vergi mükelleflerinin idare ile iletişim kurmasını ve yükümlülüklerini anlamasını kolaylaştırıyor; Dijital kimlik: tüm vergi idareleri, bireylerin ve işletmelerin dijital hizmetlere erişebilmesi için bir tür dijital kimliğe sahiptir; rapor kapsamındaki ülkelerin üçte ikisine yakını ise çok faktörlü kimlik doğrulama yöntemlerini kullanmaktadır; Merkezi olmayan hizmetler: Vergi idareleri, iç sistemlere erişim izni vermek de dahil olmak üzere mükellefiyet kaydı, vergi beyannamesinin doldurulması, ödeme yapmak gibi konularda online araçları kullanıyor.

Ayrıca rapora göre, gelişmiş veri kullanımımı önemli biçimde artmış durumda. Çoğu vergi idaresi (%95) risk yönetimini geliştirmek için veri bilimi ve analitiğinden yararlanıyor.

Dijitalleşmenin vergi uyuşmazlığına etkisi

Türkiye dahil vergi idarelerinde dijitalleşmenin vergi mükellefleri üzerindeki çeşitli maliyetleri azaltması, bu yolla vergiye uyumu artırması ve vergi idaresi açısından da etkin bir vergi denetim sistemi sağlaması gibi faydaları mevcuttur.

Bununla birlikte, yapay zekaya dayalı analitik inceleme ve çıkarımların mükellefler açısından sorunlu olan ispat ve ispat yükü tartışmalarını yeni bir boyuta taşıması kaçınılmazdır. VUK,m.3-B(2)’ye göre, “iktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir”.

Yapay zekaya dayalı analitik inceleme ve çıkarımlarda ispat yükü kimde olacaktır? Hukuk devleti ilkesi ve adil yargılama hakkının bir sonucu olarak, çelişmeli yargılama ilkesine göre, taraflardan birinin sunduğu delillere karşı taraflardan diğerine itiraz etme, görüş açıklama, bu delilleri çürütme ve karşı delil gösterme hakkının tanınmasını gerektirmektedir.

Henüz Vergi Tekniği Raporu ve Vergi İnceleme Raporu’nun ihbarnameyle tebliğ edilmemesi, e-tebligat, transfer fiyatlandırmasında emsal veri setlerine ulaşım dahi bir sorun olarak varlığını sürdürürken, dijital ortamda veri bilimi ve analitiğinden yararlanılarak ulaşılan sonuçlara mükellefler ne derecede ulaşabilecektir?

Vergi mahremiyeti bunlara erişmeye engel olacak mı? Bunlar şimdilik uzak olmayan gelecek zaman soruları. Tartışmaları hep birlikte yapmaya devam edeceğiz. * Tax Administration 2023: Comparative Information on OECD and other Advanced and Emerging Economies