ilindiği gibi anonim şirketler yönetim kurulunca temsil edilir ve yönetilir. Yönetim kurulu üyeleri arasından bir başkan ve bulunmadığı zamanlarda ona vekâlet etmek üzere en az bir başkan vekili seçer. Esas sözleşmede, başkanın ve başkan vekilinin genel kurul tarafından seçilmesi öngörülebilir. Şirketin yönetimi üyeler arasında taksim edilebilir. Yönetim kurulu işlerin gidişatını izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim amacıyla içlerinde yönetim kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar kurabilir.
Yönetim kurulu başkanı ve üyelerinin yaptıkları bu hizmetlerinin karşılığı olarak, Türk Ticaret Kanunu’nun 394’üncü maddesinde görüleceği üzere, “Yönetim kurulu üyelerine, tutarı esas sözleşmeyle veya genel kurul kararıyla belirlenmiş olmak şartıyla huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim veya yıllık kardan pay ödenebilir.’’
Bu gün yazımızda, 2022 yılı anonim şirket genel kurullarının yapıldığı bu dönemde yönetim kurulu başkanı ve üyelerine sağlanacak huzur hakkı miktarı ve diğer imkanlar ve vergilenmesi üzerinde kısaca duracağız.
Huzur hakkı
Huzur hakkı Türk Dil Kurumu sözlüğünde “Belli bir konuyu görüşmek için toplanan bir kurulun üyelerine ödenen para” olarak tanımlanmıştır. Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) açık bir şekilde tanımlanmamış olmakla beraber huzur hakkı, anonim şirketin temsili ve idaresi görevinin yerine getirilmesi karşılığında aldıkları paradır. Yönetim kurulu başkan ve üyelerinin bu sıfatları nedeniyle alabilecekleri paralar TTK 394’üncü maddede belirtilmiştir. Buna göre; huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim ve yıllık kardan pay olmak üzere beş türlü ödemedir. Bunların biri birkaçı veya hepsi ana sözleşme veya genel kurul kararıyla ödenebilir. En sık görülen uygulama huzur hakkı verilmesi şeklindedir. Toplantı başına veya aylık ödemeler söz konusudur.
Limited şirketin temsili ve işlerin yürütülmesi ile görevli müdür veya müdürler kurulu üyelerine bu görevleri dolayısıyla huzur hakkı ödenebilir.( TTK madde 622,623.)
Ödenebilecek diğer gelir unsurları Yönetim kurulu üyelerine yukarıda belirtildiği gibi huzur hakkı dahil, beş tür ödeme yapılabilmektedir.
■ Ücret, yönetim kurulunun toplantı sayısına bağlı olmaksızın hizmet sözleşmesi çerçevesinde yapılan ödemelerdir. İşçi –işveren ilişkisi kapsamında değerlendirilir.
■ Primler, şirketin daha iyi yönetilmesini sağlamak amacıyla verilebilir. Üyeleri teşvik etmek amaçlanır. Şirketin üstün başarı sağlaması hedeftir. Ana sözleşme veya genel kurul kararına bağlı olarak verilebilir.
■ İkramiye, yönetim kurulunun gösterdikleri üstün başarıyı ödüllendirmek amacıyla, şirket ortaklarının memnuniyet ve takdirlerini belirtmek amaçlanır. Yine sözleşmede hüküm bulunması veya genel kurul kararı olması gerekir.
■ Yıllık kârdan pay verilmesi, yönetim kurulu üyelerine ortaklık kazancından pay verilmesi de sık rastlanana bir uygulamadır. Teşvik unsuru olarak yararlı sayılan uygulamalardandır.
Huzur hakkı ödemelerinin vergilendirme
Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesinde ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir şeklinde tanımlanmıştır.
“Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya ortaklık münasebeti olmamak şartıyla kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez’’ denildikten sonra maddenin 4’üncü fıkrasında “Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleri ile tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para ayın ve menfaatler’’in ücret sayılacağı hükme bağlanmıştır.
Ücret kabul edilen huzur hakkı gelirleri diğer ücretlerde olduğu gibi vergi dilimlerine göre tevkif suretiyle vergilenecek ve bordro düzenlenecektir. Asgari ücret vergi istisnası huzur hakkı ödemeleri için de uygulanacaktır. Ücret ödemelerinin vergilendirilmesi sırasında damga vergisinin de beyanı ve ödenmesi unutulmamalıdır.
Bir kişinin birden fazla şirkette yönetim kurulu üyesi olması ve birden fazla huzur hakkı ücret geliri elde etmesi mümkündür Bu durumda, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86.ncı maddesinin birinci fıkra (b ) bendine göre vergileme yapılacaktır. Bentte belirtilen şartları taşıyan ücret gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecek; yıllık beyanname, başka gelirleri nedeniyle verilse bile bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.
Bende göre, “Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler(birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerini toplamı,103. ncü maddede yazılı tarifenin 2’nci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan (2023 yılı için 150 bin TL) mükellefl erin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil) beyan edilmez.
Öte yandan, huzur hakkı ödemelerinin miktarının belirlenmesinde örtülü kazanç dağıtımı riskine dikkat etmek gerekir. Huzur hakkı miktarları belirlenirken şirketin mali gücü ile uyumlu, ortakların ve diğer faydalanıcıların zararına olmayacak ve emsallerine uygun bir miktarın belirlenmesine dikkat edilmelidir.
Tüzel kişi yönetim kurulu üyelerinin huzur hakkı geliri
TTK’nın 359’uncu maddesi 2’nci fıkrasında “bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişi ile birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi de tescil ve ilan olunur; ayrıca, tescil ve ilan yapılmış olduğu, şirketin internet sitesinde hemen açıklanır. Tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişi toplantılara katılıp oy kullanabilir.’’
Yönetim kurulu toplantılarına tüzel kişi adına tescil ve ilan olunan gerçek kişi katılmakla beraber ödene huzur hakkı tüzel kişi kurumun kazancıdır. Kurum kazancına dahil olarak vergilenir.
Ayrıca, kurumun bu huzur hakkı geliri Katma Değer Vergisi Kanunu’nun birinci maddesi kapsamında genel oranda %18 KDV’ye tabidir. Huzur hakkı elde eden kurumca KDV’li fatura düzenlemesi gerekecektir.
Sosyal güvenlik primi ödenmesi durumu
Yönetim kurulu üyelerinin huzur hakkı, hizmet akdine bağlı bir işçi işveren ilişkisinden kaynaklanmadığından ödemelerin sigorta primi kesilmeksizin bu kişiler adına bordro düzenlenip gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi gereği dikkate alınarak yapılması gerekir. Yönetim kurulu üyesinin ayrıca, hizmet akdine dayanan ücret geliri varsa bu gelirden sigorta primi kesilebilir.
Yönetim kurulu üyelerine kâr payı ödemeleri
Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinde, Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında, nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır’’ hükmü yer almaktadır. Ayrıca, kaynağı ne olursa olsun maddede yazılı bazı iratlar da menkul sermaye iradı sayılmıştır. Maddenin ikinci fıkrasının 3.ncü bendinde, Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları, menkul sermaye iradı sayılmıştır. Vergileme, Gelir Vergisi Kanunu’nun menkul kıymet gelirleri ile ilgili hükümlerine göre yapılacaktır.
