Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Giriş

Elektronik defter uygulaması, mükelleflerin mali kayıtlarının şeffaflığını artıran en önemli dijital adımlardan biridir. Ancak bu süreçte en sık karşılaşılan sorunlardan biri, e-defter beratlarının süresinde Gelir İdaresi Başkanlığı sistemine yüklenmemesi veya geç yüklenmesidir.

Beratların geç yüklenmesinde uygulanacak cezai müeyyidelerin Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümleri çerçevesinde belirlenmesi gerekir. Bu makalede hem usulsüzlük cezaları hem de özel usulsüzlük cezaları açısından değerlendirme yapılacak, ardından örnek olaylarla konu somutlaştırılacaktır.

1. Cezai Dayanak

Elektronik Defter Genel Tebliği’nin 6.8. maddesinde, e-defter ve beratlarının süresinde yüklenmemesi halinde VUK’ta öngörülen cezaların uygulanacağı belirtilmiştir. Bu nedenle dayanak noktası Vergi Usul Kanunu’dur.

2. Usulsüzlük Cezaları (VUK md. 352 ve 226/A)

Genel Çerçeve

• Defterlerin tasdik ettirilmemesi veya usulüne uygun tutulmaması usulsüzlük cezası doğurur.

• 2025 yılı için sermaye şirketlerinde 1. derece usulsüzlük cezası 28.000 TL, 2. derece usulsüzlük cezası 14.000 TL’dir.

• Her berat için ayrı ceza kesilebilir.

Örnek Olaylar

1. Bir aylık gecikme (Yevmiye Defteri ve Büyük Defter için):

   • Her defter için ayrı 1. derece usulsüzlük cezası  28.000 TL + 28.000 TL = 56.000 TL.

2. Aynı yıl içinde ikinci kez geç yükleme:

   • İlk ceza tam uygulanır, ikincisi dörtte bir oranında uygulanır  28.000 TL yerine 7.000 TL.

3. İki yıl içinde tekrar:

   • Ceza %25 artırılarak uygulanır  28.000 TL yerine 35.000 TL.

3. Özel Usulsüzlük Cezaları (VUK Mükerrer 355. madde)

Genel Çerçeve

Elektronik ortamda verilmesi gereken bildirimlerin süresinde verilmemesi halinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak süreye bağlı indirimler vardır:

• 3 gün içinde verilirse ceza 1/10 oranında,

• 10 gün içinde düzeltme amacıyla verilirse ceza uygulanmaz,

• 15 gün içinde verilirse ceza 1/5 oranında.

2025 yılı için 1. sınıf tüccar özel usulsüzlük cezası tutarı 28.000 TL’dir.

Örnek Olaylar

1. Berat 2 gün gecikti:

   • Ceza 1/10 oranında uygulanır  2.800 TL.

2. Berat 8 gün gecikti (10 gün içinde düzeltme):

   • Ceza uygulanmaz.

3. Berat 12 gün gecikti:

   • Ceza 1/5 oranında uygulanır   5.600 TL.

4. Berat 25 gün gecikti:

   • Tam özel usulsüzlük cezası uygulanır   28.000 TL.

4. Çifte Ceza Sorunu

VUK hükümleri gereği aynı fiil için hem usulsüzlük hem de özel usulsüzlük cezası kesilemez. İdarenin olayın niteliğini doğru tespit ederek tek tür ceza uygulaması gerekir.

• Eğer konu defterin tasdiki ve geçerliliğiyle ilgiliyse   Usulsüzlük cezası,

• Eğer konu elektronik bildirim yükümlülüğünün süresinde yerine getirilmemesiyse  Özel usulsüzlük cezası tercih edilmelidir.

Sonuç ve Değerlendirme

E-defter beratlarının geç yüklenmesi mükellefler açısından ciddi mali risk doğurmaktadır.

• Usulsüzlük cezası uygulanırsa, ceza tutarları çok yüksek rakamlara ulaşabilmektedir.

• Özel usulsüzlük cezası uygulanırsa, kısa gecikmelerde (3–15 gün) önemli indirim imkanları bulunmaktadır.

• Aynı fiil için iki ayrı cezanın birden kesilmesi mümkün değildir.

Kanaat: Beratların geç yüklenmesi defterlerin hiç var olmamış sayılmasına yol açmamalıdır. Defterlerde kayıtların bulunması ve doğruluğu sürdüğü müddetçe, salt beratın gecikmesi nedeniyle mükelleflerin ağır yaptırımlarla karşılaşması hakkaniyete aykırı olacaktır.

Ek: E-Defter Beratlarının Geç Gönderilmesine İlişkin Ceza Tablosu (2025)