EROL ÇEMBER

Yeminli Mali Müşavir

16.01.2024

Enflasyon Düzeltmesi Nedir?

Genel anlamda enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.  Zira, bilançoda tarihi maliyet ile gözüken varlıklar ile öz kaynaklar esasen enflasyon nedeniyle değerleri artmıştır. Bu nedenle, işletmelerin mali tablolarının enflasyonun oluşturmuş olduğu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak ve gerçek durumu ifade etmesini sağlamak üzere enflasyon düzeltmesi uygulaması vergi mevzuatımıza girmiştir.

Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Üretici fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde malî tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.

Enflasyon düzeltmesi, her iki şartın aynı anda birlikte gerçekleşmemesi halinde ise sona erecektir. Diğer bir ifade ile şartlardan sadece birinin gerçekleşmemesi halinde de enflasyon düzeltmesi yapma yükümlülüğü devam edecektir.

Geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla da şartlar sağlandı ise enflasyon düzeltmesi yapılır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması durumunda diğer geçici vergi dönemleri ve ilgili hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.

Kimler Enflasyon Düzeltmesi Yapmak Zorundadır?

Bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin enflasyon düzeltmesi yapmaları zorunludur. İlgili Genel Tebliğ düzenlemesine göre; kollektif şirketler, adi komandit şirketler, adi şirketler de bilanço esasına göre defter tutmaları nedeniyle enflasyon düzeltmesi yapma zorunlulukları bulunmaktadır.

İşletme Hesabı Esasındaki Mükellefler İle Serbest Meslek Erbapları Enflasyon Düzeltmesi Yapabilirler mi?

İşletme hesabı esasında defter tutan (II. Sınıf tacir) mükellefler ile serbest meslek erbapları (doktor, avukat, mali müşavir, mühendis vb.) ile, bilanço esasına göre defter tutmadıklarından enflasyon düzeltmesi yapamazlar. Ancak bu mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetleri (demirbaşları, araçları, binaları vb. duran varlıkları) için enflasyon düzeltmesi yapıldıktan sonra bulunan düzeltme sonrası bedeller üzerinden amortisman gideri ayırmaları mümkündür.

Bu mükellefler de gerek 31.12.2023 kayıtlarında gerekse 2024 ve izleyen dönem kayıtlarında yer alan amortismana tabi iktisadi kıymetlerini enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları üzerinden amortisman ayırmaları mümkün bulunmaktadır. Ayrıca enflasyon düzeltmesi yoluyla bedelleri düzeltilen amortismana tabi iktisadi kıymetlere ilişkin fark hesapları bu amortismana tabi iktisadi kıymetin maliyet bedeline dahil edilebilmekte ve satış karı veya zararı bu düzeltilmiş bedele (ve bu kıymetin amortismanının da düzeltilmiş bedeline) göre hesaplanması mümkün bulunmaktadır.

Enflasyon Düzeltmesinde Yol Haritamız Nasıl Olmalı?

Enflasyon düzeltmesinde mükellefler aşağıdaki işlemleri sırasıyla yerine getireceklerdir;

1- Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecektir.

2- Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları (düzeltmeye esas tutarları) bulunacaktır.

3- Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde düzeltmeye esas tarihleri ve düzeltme/taşıma katsayıları belirlenecektir.

4- Tespit edilmiş düzeltmeye esas tutarlar ait oldukları düzeltme/taşıma katsayılarıyla çarpılacak ve parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmiş tutarları hesaplanacak ve enflasyon farkları kayıtlara alınacaktır.

5- Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilecektir.

Enflasyon Düzeltmesini Hangi Mali Tablolar Tabidir?

Mevcut düzenlemeye göre sadece Bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması öngörülmüştür. Aksine bir düzenleme yapılmadığı sürece, Gelir Tablosu ve diğer finansal tablolar (kar dağıtımı tablosu, öz kaynak değişim tablosu vb.) enflasyon düzeltmesine tabi olmayacaktır.

Hangi Yıl veya Dönemler Enflasyon Düzeltmesine Tabi Olacaktır?

31.12.2023 tarihli bilanço her hal ve şartta, 2024 ve müteakip yılların geçici vergi dönemleri ve yıl sonu hesap dönemlerine ait bilançolar enflasyon düzeltmesine ait şartlar oluşmuş olması kaydıyla enflasyon düzeltmesine tabi olacaktır.

2023 Yılına İlişkin Enflasyon Düzeltme İşlemlerini En Geç Hangi Tarihe Kadar Yapılmalıdır?

31.12.2023 tarihli bilançoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması, Gelir Vergisi veya Kurumlar Vergisi beyannamelerinin verileceği tarihlere kadar yapılması gerekmektedir.

Enflasyon Düzeltmesi Yapılmaz İse Müeyyidesi Ne Olacaktır?

Enflasyon düzeltmesi yapılmaması demek, ilgili dönemde Vergi Usul Kanuna göre dönem sonu işlemlerinin eksik yapılması anlamına gelmektedir. Bu nedenle beyanı gereken vergi matrahı eksik veya fazla hesaplanmış olacaktır. Enflasyon düzeltmesi yapılmadığı durumda, enflasyon düzeltmesi yapılacak olması durumuna göre vergi matrahının eksik hesaplanmasına yol açılmışsa; eksik beyan edilen vergi, vergi ziayı cezası ve gecikme faizi ile birlikte geri talep edilecektir.

Ayrıca muhasebe usul ve esaslarına da uyulmamış olması nedeniyle Vergi Usul Kanunu’nun 353/6. Maddesi uyarınca ( Bu Kanuna göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymayanlara 1.1.2024’den itibaren 40.000 TL) özel usulsüzlük cezası kesilmesi söz konusu olacaktır.

Vergi matrahı fazla hesaplanmış olsa dahi enflasyon düzeltmesi yapılmaması nedeniyle Vergi Usul Kanunu’nun 353/6. Maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilmesi söz konusu olacaktır.

kaynak: https://cemberymm.com.tr/Sorularla-Enflasyon-Duzeltmesi-Yol-Haritasi-526u.html