ŞENOL DÖNDER

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Uluslararası ticaretin giderek artan önemiyle birlikte, işletmeler dünya genelinde mal alım ve satım işlemlerine girişmektedir. Türkiye gibi uluslararası arenada aktif iş yapan işletmeler, yurt dışından aldıkları malları sadece Türkiye’de değil, aynı zamanda yine yurt dışındaki müşterilere satma eğilimindedirler. Ancak, bu tür işlemler, hem muhasebe hem de vergi açısından karmaşıklıklar içermektedir. Özellikle, yurt dışından alınan malların finansmanı ve finansman gider kısıtlaması, işletmelerin karşılaştığı temel sorunlardan biridir.

Özelge İncelemesi

Özelgeler, işletmelerin yaşadığı belirli durumları ele alarak vergi mevzuatına ilişkin rehberlik sağlar. Bir özelgeye göre, Türkiye’de faaliyet gösteren bir işletme, demir-çelik ticareti yapmaktadır ve yurt dışından aldığı malları Türkiye’ye getirmeden başka bir müşteriye yurt dışında satmaktadır. İşletme, bu işlemleri bir uluslararası ticaret bankası aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Malı satan firma, faturayı işletme adına düzenlemekte ancak mal bedelini yurt dışındaki bir banka ödemektedir. İşletme, bu finansmanı uluslararası ticaret işlemleri için kullanmaktadır ve yurt içi ihtiyaçlar için değil.

Kurumlar Vergisi Kanunu ve Finansman Gider Kısıtlaması

Türkiye’de, Kurumlar Vergisi Kanunu, işletmelerin finansman giderlerini sınırlayan bir kural getirmiştir. Bu kurala göre, işletmelerin yabancı kaynaklarını kullanırken doğan finansman giderleri belirli bir oranda sınırlanmaktadır. Bu oran, işletmenin öz kaynaklarına göre belirlenir ve aşılması durumunda finansman giderleri kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Ancak, finansman gider kısıtlaması yabancı kaynakların kullanımına ve kullanım süresine göre değişebilir.

Özelgeye göre, işletmenin bu tür finansman işlemleri, finansman gider kısıtlamasına tabi tutulmalıdır. İşletme, yurt dışından aldığı malları yurt dışında sattığı için, bu işlemlerde doğan finansman giderleri dikkate alınmalıdır.

Uluslararası Ticarette Maliyet ve Gelir Unsurları

Uluslararası ticaret işlemleri karmaşıktır ve bir dizi maliyet ve gelir unsuru içerir. Bu unsurlar arasında gümrük vergileri, nakliye maliyetleri, montaj giderleri, finansman maliyetleri ve kur farkları gibi faktörler bulunur. İşletmeler, bu maliyetleri ve gelirleri doğru bir şekilde kaydetmeli ve muhasebeleştirmelidir. Ayrıca, uluslararası ticaret işlemlerine özgü özel durumları dikkate alarak finansman giderlerini hesaplamalıdır.

Sonuç ve Öneriler

Buna göre, somut durumda;

1- Yurtdışı firmadan mal alımlarınız ile ilgili olarak, yurtdışı firma tarafından şirketiniz adına fatura veya ilgili ülke vergi mevzuatına göre muteber bir belge düzenlenmesi, fatura veya söz konusu belgede yazılı bedelin Türk Lirası karşılığının kayıtlarınıza intikalinde, belgenin düzenlendiği günde T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen döviz alış kuru esas alınarak hesaplanan Türk Lirası karşılığının dikkate alınması,

2- Yurtdışındaki firmaya mal satışlarınız ile ilgili olarak, şirketiniz tarafından, alıcı adına genel hükümler çerçevesinde fatura düzenlenmesi, fatura muhteviyatı tutarın Türk Lirası karşılığının kayıtlarınıza intikalinde, faturanın düzenlendiği tarihte T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen döviz alış kurunun esas alınarak hesaplanan Türk Lirası karşılığının dikkate alınması,

3- Mal alışlarınıza/satışlarınıza ilişkin fatura/belge muhteviyatı tutarların, kısmen veya tamamen sonraki bir tarihte ödenmesi/tahsili halinde, borç/alacak tutarının değerleme günleri (hesap dönemi ve geçici vergi dönem sonları) itibarıyla 213 sayılı Kanunun 280 inci maddesine uygun olarak yabancı para değerlemesine tabi tutulması ve oluşan kur farklarının ilgili dönemde kayıtlara intikal ettirilmesi,

4- Söz konusu emtia alımlarınızın finansmanında kullanılmak üzere uluslararası bir ticaret bankasından kullanılan kredilere ilişkin olarak; söz konusu kredilere ilişkin komisyon, dosya masrafı v.b. giderler ile emtianın satın alınıp işletme stok kayıtlarına alındığı tarihe kadar oluşan kur farkları ve faiz giderlerinin maliyete intikal ettirilmesi; stok kayıtlarında yer alan emtia ile ilgili olarak daha sonra ortaya çıkan kur farkları ve faiz giderlerinin, ilgili bulundukları yıllarda gider veya maliyet olarak kayıtlara intikal ettirilmesi; stok kayıtlarında yer almayan emtia ile ilgili olarak daha sonra ortaya çıkan kur farkları ve faiz giderlerinin ise ilgili bulundukları yıllarda gider olarak kayıtlara intikal ettirilmesi

gerekmektedir.

kaynak: gib – 19.06.2023 tarih, E-64597866-125-12593 sayılı özelge