Şenol DÖNDER

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

GİRİŞ

Enflasyon düzeltmesi, yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların gerçeğe uygun hale getirilmesi amacıyla uygulanan bir muhasebe tekniğidir. Bu düzeltme, enflasyon nedeniyle nominal olarak artan gelirlerden vergi alınmasını önlemeyi hedefler. Ancak enflasyon düzeltmesi, işletmelerin özkaynakları ve finansman yapısı üzerinde önemli etkiler yaratırken, özellikle finansman gider kısıtlaması uygulamasını doğrudan etkileyebilmektedir.

Finansman gider kısıtlaması, işletmelerin yabancı kaynak kullanımını azaltmayı ve öz kaynakları ile finansman sağlamayı teşvik etmek amacıyla uygulanmaktadır. Ancak, enflasyon düzeltmesinin etkisiyle finansman gider kısıtlaması hesaplamalarında ortaya çıkan değişiklikler, uygulamada bazı çelişkili durumlara neden olabilmektedir.

Bu makalede, enflasyon düzeltmesi ve finansman gider kısıtlaması arasındaki ilişki, örnek olaylar üzerinden detaylı bir şekilde ele alınacak ve konunun muhasebe ve vergi politikaları açısından değerlendirilmesi yapılacaktır.

1. ENFLASYON DÜZELTMESİ

1.1. Enflasyon Düzeltmesinin Amacı ve Kapsamı

Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların enflasyonun etkilerinden arındırılarak gerçeğe uygun hale getirilmesi için uygulanan bir yöntemdir. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) mükerrer 298. maddesi kapsamında düzenlenen bu uygulama, 2021 yılında yürürlüğe girmesi gerekirken, 7352 sayılı Kanun ile 2024 yılına ertelenmiştir.

31.12.2023 bilançosunun enflasyona göre düzeltilmesi, ilgili yasal düzenlemeler çerçevesinde yapılacaktır. Bu düzeltme, şirketlerin bilanço kalemlerinin düzeltilmiş değerlerle hesaplanmasını ve vergi matrahlarının doğru belirlenmesini sağlamaktadır.

1.2. Enflasyon Düzeltmesinin Muhasebe Kayıtlarına Etkisi

Enflasyon düzeltmesi sonucunda;

• Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar düzeltilmiş değerleriyle bilançoda yer alır.
• Amortismanlar enflasyona göre düzeltilerek hesaplanır.
• Özkaynak kalemleri enflasyon farkları ile güncellenir.
• Şirketin geçmiş yıl kar veya zararları, enflasyon düzeltmesinden doğrudan etkilenir.

Bu durum, işletmelerin mali tablolarında önemli değişikliklere yol açarken, finansman gider kısıtlamasına da doğrudan etki edebilmektedir.

2. FİNANSMAN GİDER KISITLAMASI

2.1. Finansman Gider Kısıtlamasının Amacı ve Uygulaması

Finansman gider kısıtlaması, işletmelerin borçlanma yoluyla finansman sağlamasını sınırlandırmak ve öz kaynak kullanımını teşvik etmek amacıyla uygulanmaktadır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11. maddesine eklenen hüküm gereğince, özkaynaklarını aşan borçlara ilişkin finansman giderlerinin %10’u, kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak kabul edilmektedir.

Bu uygulama kapsamında;

• Borç-özkaynak oranı dikkate alınır.
• Borçların özkaynakları aşan kısmına isabet eden finansman giderleri kısıtlamaya tabi tutulur.
• Öz kaynakların borçlardan fazla olması durumunda, finansman gider kısıtlaması uygulanmaz.

2.2. Finansman Gider Kısıtlamasının Hesaplanması

Finansman gider kısıtlaması hesaplanırken, bilançonun pasifinde yer alan borçlar ile özkaynaklar karşılaştırılır. Eğer borçlar öz kaynakları aşıyorsa, aşan kısmın finansman gideri hesaplanarak, %10’luk kısıtlama uygulanır.

Örnek bir hesaplama:

• Özkaynağı aşan borç miktarı: 6.500.000 TL – 1.200.000 TL = 5.300.000 TL
• Aşan kısmın toplam borç içindeki payı: 5.300.000 / 6.500.000 = %81,54
• Toplam finansman gideri: 2.000.000 TL
• Kısıtlamaya tabi tutulan tutar: 2.000.000 × %81,54 = 1.630.800 TL
• Kanunen kabul edilmeyen gider: 1.630.800 × %10 = 163.080 TL

3. ENFLASYON DÜZELTMESİ VE FİNANSMAN GİDER KISITLAMASI İLİŞKİSİ

3.1. Özkaynakları Güçlü Olan İşletmelerde Enflasyon Düzeltmesi

Özkaynakları güçlü olan bir işletmede enflasyon düzeltmesi yapıldığında, genellikle enflasyon geçmiş yıl zararları oluşur. Bu durum, özkaynakların azalmasına neden olur. Ancak, işletme varlıklarını özkaynaklarıyla finanse ettiği için, borç-özkaynak karşılaştırmasında finansman gider kısıtlamasına tabi olmaz.

Sonuç olarak, özkaynakları güçlü olan işletmelerde, enflasyon düzeltmesi özkaynakları azaltıcı bir etki yaratabilir. Ancak, borçları olmadığı için finansman gider kısıtlamasından etkilenmezler.

3.2. Özkaynakları Zayıf Olan İşletmelerde Enflasyon Düzeltmesi ve Finansman Gider Kısıtlaması

Özkaynakları düşük olan ve varlıklarını büyük ölçüde yabancı kaynaklarla finanse eden işletmelerde enflasyon düzeltmesi, enflasyon geçmiş yıl karları ile sonuçlanır. Bu da özkaynakları artırarak, finansman gider kısıtlamasını ortadan kaldırabilir.

Örneğin:

• 2023 yılında finansman gider kısıtlaması uygulanırken, enflasyona göre düzeltilmemiş bilanço dikkate alınmıştır.
• 2024 yılında ise enflasyona göre düzeltilmiş bilanço dikkate alındığından, özkaynak artışı nedeniyle finansman gider kısıtlaması uygulanmamıştır.

Bu örnekte, enflasyon düzeltmesi sonucunda özkaynak artışı olduğu için, işletme 2024 yılında finansman gider kısıtlamasına tabi olmamıştır.

SONUÇ

Enflasyon düzeltmesi, şirketlerin mali tablolarında önemli değişiklikler yaratmaktadır. Özellikle, finansman gider kısıtlamasının hesaplanmasına doğrudan etki etmekte ve özkaynak yapısını değiştirerek borçlanma oranlarını etkilemektedir.

Bu çelişkinin giderilmesi için, finansman gider kısıtlamasının hesaplanma yönteminin enflasyon düzeltmesi ile daha uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir.