ŞENOL DÖNDER

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

1. Giriş

Bu makalede, 11.06.2024 tarih ve 32573 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneğine ilişkin yönetmelik detaylı bir şekilde incelenecek. Yönetmeliğin amacı, kapsamı, temel kavramlar, uygulama süreci, başvuru süreci, işveren ve çalışan hakları, denetim mekanizmaları, etkileri, uluslararası örnekler, sonuç ve öneriler başlıkları altında kapsamlı bir şekilde değerlendirilecektir.

1.1. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Kavramları

Kısa çalışma kavramı, geçici ve zorlayıcı nedenlerle işyerindeki çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması durumunu ifade etmektedir. Kısa çalışma ödeneği ise bu durumda işçilere, çalışamadıkları süre için devlet tarafından ödenen bir gelirdir. Bu kavramların detaylı bir şekilde incelenmesi, yönetmelikte yer alan tanımlamalarla birlikte ele alınacak ve okuyuculara net bir şekilde aktarılacaktır.

2. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Yönetmeliği

11.06.2024 tarih ve 32573 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Yönetmeliği, işveren ve çalışanlar arasındaki ilişkilerde yaşanan değişikliklerin yönetilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu yönetmelik, kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği uygulamalarını düzenlemekte ve denetlemektedir. Ayrıca, işverenlerin ve çalışanların haklarını korumak, başvuru sürecini ve gerekli belgeleri belirlemek, uluslararası örnekleri incelemek gibi konuları da kapsamaktadır.

2.1. Yönetmeliğin Amacı ve Kapsamı

Yönetmeliğin amacı, işverenlerin ve çalışanların kısa çalışma uygulamalarından ve kısa çalışma ödeneklerinden yararlanmalarını düzenlemektir. Ayrıca, yönetmelik kapsamında; kısa çalışma talebinin nasıl yapılacağı, inceleme süreci, başvuru süreci, gerekli belgeler, işverenin yükümlülükleri, çalışanların hakları gibi konular yer almaktadır. Bu yönetmelik, işverenlerin ve çalışanların haklarını koruyarak adil bir uygulama sağlamayı amaçlamaktadır.

2.2. Yönetmelikte Tanımlanan Temel Kavramlar

Yönetmeliğin temel kavramları; kısa çalışma, kısa çalışma ödeneği, işveren, çalışan, başvuru süreci, inceleme süreci, gerekli belgeler gibi konuları içerir. Kısa çalışma; işletmede geçici ve zorlayıcı sebeplerle çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasıdır. Kısa çalışma ödeneği ise, kısa çalışma uygulanan dönemde işçiye ödenen nakdi ücret desteğidir. Bu temel kavramlar, yönetmelikteki diğer maddelerin anlaşılmasını sağlamak amacıyla tanımlanmıştır.

3. Kısa Çalışma Uygulaması

Kısa Çalışma Uygulaması, işverenlerin iş yerlerinde geçici bir süreliğine çalışanların çalışma sürelerini azaltmaları veya tamamen durmaları durumunda, bu süre zarfında işçilere ve işverenlere maddi destek sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama, işverenlerin kısa çalışma taleplerinin incelenmesi sürecini de kapsar. İşverenler, taleplerini Bölge Çalışma Müdürlüklerine yapar ve bu talepler, belirli kriterlere göre incelenir. İşverenlerin talepleri, çalışan sayısı, işyerinin durumu, ekonomik nedenler gibi faktörler göz önünde bulundurularak değerlendirilir. Bu süreçte işçi temsilcileriyle de görüşmeler yapılır ve gerekli incelemeler tamamlandıktan sonra karar verilir.

3.1. Kısa Çalışma Talebinin Yapılması ve İncelenmesi

Kısa Çalışma uygulamasından faydalanmak isteyen işverenler, kısa çalışma taleplerini Bölge Çalışma Müdürlüklerine yaparlar. Talep esnasında işverenlerin istenen belgeleri eksiksiz olarak sunmaları gerekmektedir. Talepler, işyerinin durumu, çalışan sayısı, talep edilen kısa çalışma süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak incelenir. Ayrıca ekonomik nedenlerin de belgelendirilmesi istenir. İşverenlerin talepleri, işçi temsilcileriyle yapılan görüşmelerden ve incelemelerin tamamlanmasından sonra karara bağlanır. Bu süreçte verilen kararlara itiraz hakkı da işverenlere tanınmıştır ve itiraz durumunda yeniden yapılan inceleme sonucu karar değişebilir.

4. Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu ve Ödemeleri

Kısa çalışma ödeneği başvurusu, işveren tarafından yapılır ve talep edilen belgelerle birlikte ilgili İŞKUR birimine teslim edilir. Başvuru sürecinde işverenin, kısa çalışma ödeneği talebinde bulunabilmesi için belirli şartları yerine getirmesi gerekmektedir. Başvuruda yer alan çalışan listesi, kısa çalışma talep formu, işyeri sicil numarası beyannamesi, çalışan belgesi ve banka bilgileri gibi gerekli belgelerin eksiksiz olarak sunulması önemlidir. Ayrıca, çalışanların sosyal güvenlik primlerinin düzenli bir şekilde ödendiğini gösteren SGK belgeleri de başvuru sürecinde sunulması gereken belgeler arasındadır. Başvuru işlemlerinin tamamlanmasının ardından, kısa çalışma ödeneği ödemeleri de yine İŞKUR tarafından belirli bir süreç dahilinde gerçekleştirilir.

4.1. Başvuru Süreci ve Gerekli Belgeler

Kısa çalışma ödeneği başvuru sürecinde işverenlerin dikkat etmesi gereken birtakım gerekli belgeler bulunmaktadır. Bu belgelerin eksiksiz olarak sunulması gerekmektedir. Başvuruda bulunacak işverenlerin, çalışan listesi, kısa çalışma talep formu, işyeri sicil numarası beyannamesi, çalışan belgesi, banka bilgileri ve SGK belgeleri gibi belgeleri titizlikle hazırlayarak eksiksiz bir şekilde sunmaları gerekmektedir. Bu belgelerin sağlanmasıyla birlikte başvuru süreci tamamlanır ve talep değerlendirilir. Belgelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde sunulması, başvurunun olumlu sonuçlanması için oldukça önemlidir.

5. İşveren ve Çalışan Hakları

İşverenin, kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak isteyen çalışanların taleplerini dikkate alarak, gerekli başvuruları yapmalarına yardımcı olmak gibi belirli yükümlülükleri bulunmaktadır. Ayrıca işverenlerin, çalışanların kısa çalışma sürecinde işten çıkarmamaları ve iş güvencelerini sağlamaları da yasal bir zorunluluktur. İşverenler, çalışanların sağlık ve güvenliğini gözetmek, kısa çalışma sürecinde de çalışma koşullarını iyileştirmek gibi konularda sorumlulukları bulunmaktadır.

5.1. İşverenin Yükümlülükleri

İşverenlerin, kısa çalışma sürecinde çalışanların ücretlerini eksiksiz ve zamanında ödemek, kısa çalışma ödeneği alınması durumunda gerekli başvuruları yapmak, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak, gerekli sosyal hakları sağlamak gibi çeşitli yükümlülükleri bulunmaktadır. İşverenler, kısa çalışma sürecinde çalışanların haklarını en iyi şekilde korumak ve yasal düzenlemelere tam uyum sağlamakla yükümlüdürler.

5.2. Çalışanların Hakları

Kısa çalışma döneminde çalışanların korunması ve haklarının gözetilmesi büyük bir önem taşımaktadır. Çalışanlar, kısa çalışma ödeneği alabilmek için gerekli belgeleri eksiksiz olarak işverene sunma hakkına sahiptirler. Ayrıca işverenin yükümlülüklerini yerine getirmesi, çalışanların kısa çalışma sürecinde iş güvencelerinin korunması gibi haklar da kısa çalışma sürecinde çalışanların en temel hakları arasındadır. Çalışanlar, kısa çalışma sürecinde yasal haklarına sahip çıkma konusunda bilinçli olmalı ve gerektiğinde yasal haklarını arayabilmelidirler.

6. Denetim ve Cezai Hükümler

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği yönetmeliği kapsamında denetim mekanizmaları, İş ve İşçi Bulma Kurumu (İŞKUR) tarafından yürütülmektedir. İŞKUR, işverenlerin başvurularını ve belgelerini inceleyerek uygunluklarını denetler ve gerektiğinde işyerlerinde yerinde inceleme yapabilir. Ayrıca, denetimler sırasında eksik veya yanlış beyanda bulunan işverenlere idari para cezaları uygulanmaktadır. İşverenlerin yönetmeliğe uygun olarak hareket etmemesi durumunda ise çeşitli yaptırımlarla karşılaşabilirler.

6.1. Denetim Mekanizmaları

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği yönetmeliğinin denetim mekanizmaları, İŞKUR tarafından oluşturulan denetim ekipleri aracılığıyla yürütülmektedir. Bu ekipler, işverenlerin başvurularını ve belgelerini inceleyerek yönetmeliğe uygunluğunu denetlerler. Ayrıca, işyerlerinde yerinde inceleme yaparak beyan edilen bilgilerin doğruluğunu teyit ederler. İŞKUR’un denetim mekanizmaları sayesinde kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği uygulamalarının dürüst ve adil bir şekilde yürütülmesi sağlanmaktadır.

7. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Yönetmeliğinin Etkileri

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği yönetmeliği, ekonomik ve sosyal açıdan çeşitli etkilere sahiptir. Öncelikle, bu yönetmeliğin uygulanmasıyla işverenlerin maliyetleri azalmakta ve işsizlik oranları düşmektedir. Ayrıca, kısa çalışma ödeneği sayesinde çalışanların gelir kaybı en aza indirgenmekte ve daha istikrarlı bir ekonomik durum elde etmektedirler. Böylelikle, işletmelerin faaliyetlerini sürdürme imkanları artmakta, işgücü kaybı önlenmekte ve ekonomik dengenin korunması sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra, sosyal açıdan da çalışanların işlerini kaybetme korkusu azalmakta ve sosyal huzurun devamına katkıda bulunmaktadır.

7.1. Ekonomik ve Sosyal Etkiler

8. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Uygulamalarının Karşılaştırılması

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği uygulamalarının karşılaştırılması, farklı ülkelerin bu konudaki yaklaşımlarının incelenmesini içerir. Bu bölümde kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği uygulamalarının nasıl yapıldığı, hangi koşulların gerektiği, hangi sektörlerde uygulandığı gibi konular detaylı bir şekilde ele alınır. Aynı zamanda ülkeler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konularak bu uygulamaların genel bir değerlendirmesi yapılır.

8.1. Uluslararası Örnekler

Uluslararası örnekler bölümü, farklı ülkelerin kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği uygulamalarını içerir. Bu kapsamda özellikle Avrupa ülkeleri, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya gibi farklı coğrafyalardan örnekler ele alınarak bu ülkelerin kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği konusundaki yaklaşımları karşılaştırmalı bir şekilde incelenir. Bu sayede Türkiye’nin uygulamaları diğer ülkelerle kıyaslanarak daha iyi anlaşılabilir ve değerlendirilebilir.

9. Sonuç ve Öneriler

Bu çalışmanın sonucunda, kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği yönetmeliğinin işverenler ve çalışanlar açısından önemli faydaları olduğu görülmektedir. Ancak, uygulamanın daha etkili hale getirilmesi için bazı önerilerde bulunulabilir. Bunlar arasında, başvuru sürecinin daha hızlı ve şeffaf hale getirilmesi, denetim mekanizmalarının daha sıkı bir şekilde işletilmesi, uluslararası örneklerin dikkate alınarak düzenlemeler yapılması yer almaktadır. Ayrıca, işverenlerin yükümlülükleri konusunda daha detaylı bilgilendirme yapılması, çalışanların haklarının daha etkin bir şekilde korunması ve yönetmeliğin ekonomik ve sosyal etkilerinin sürekli olarak değerlendirilmesi de öneriler arasındadır.

9.1. Yönetmeliğin Geleceği ve Geliştirilmesi

Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği yönetmeliğinin geleceği, iş dünyasında ve toplumda meydana gelen değişikliklere göre şekillenecektir. Bu nedenle, yönetmeliğin sürekli olarak gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. Gelecekteki düzenlemelerin, işverenlerin ve çalışanların ihtiyaçlarına uygun olması, ekonomik koşullara ve istihdam politikalarına uygunluk göstermesi büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, yönetmeliğin etkinliğinin arttırılması ve uygulamanın daha adaletli ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi için sürekli iyileştirmeler yapılması gerekmektedir.