Şenol DÖNDER

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Giriş

İş kazası, çalışan bir bireyin iş yerinde veya işle ilgili olarak meydana gelen ve sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren olaydır. Türkiye’de iş kazaları ve iş kazası sigortası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu tarafından düzenlenmektedir.

İş Kazası Tanımı ve Halleri

5510 sayılı Kanun’a göre iş kazası, şu koşulların bir veya daha fazlasının gerçekleştiği olayları içermektedir:

1. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada.
2. İşveren tarafından yürütülen iş nedeniyle.
3. Bir işveren tarafından çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışına gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği zamanlarda.
4. Hizmet akdiyle çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereği çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda.
5. Sigortalıların işveren tarafından sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gitmek veya dönmek için seyahat ederken.
6. Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, yürüttükleri iş nedeniyle meydana gelen olaylar.

Örnek olarak, havai fişek üretimi yapılan bir atölyede çalışan sigortalının patlama sonucu yaralanması veya ölmesi iş kazası olarak kabul edilir.

İş Kazası Sigortası Kapsamındaki Sigortalılar

İş kazası sigortası, farklı sigortalı gruplarını kapsar. Bunlar:

1. Hizmet akdi ile çalışanlar (4/a sigortalıları).
2. Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları (4/b sigortalıları).
3. Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar.
4. Aday çırak, çırak ve stajyerler.
5. Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış malullerden 4/a ve 4/b sigortalıları kapsamında çalışanlar.
6. Türkiye İş Kurumu kursiyerleri.
7. Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenler tarafından yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılan Türk işçileri.
8. İntörn öğrenciler.
9. Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar.
10. Ek 9. maddeye göre ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar.

İş Kazası Tanısı ve Bildirim Süreci

Bir olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için belirli unsurları taşıması gerekmektedir. Bu unsurlar:

1. Sigortalı olmak: Olayın iş kazası sayılabilmesi için sigortalı bir kişinin etkilenmiş olması gerekir.
2. Bir olayın meydana gelmiş olması: İş kazası, bir olayın sonucunda ortaya çıkar.
3. Beden veya ruh sağlığının zarar görmesi: İş kazası sonucu sigortalının beden veya ruh sağlığı olumsuz etkilenmelidir.

Hizmet akdi ile çalışan sigortalıların iş kazası durumları işverenleri tarafından bildirilmelidir. Bildirimler, kolluk kuvvetlerine derhal ve Kurum’a olayın olduğu tarihten sonraki üç iş günü içinde yapılmalıdır.

Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarlarının iş kazası durumları kendileri tarafından bildirilmelidir. Bu bildirimler de aynı süreçlere uygun olarak yapılmalıdır.

İş Kazası Sigortası Hakları

İş kazası sigortası, sigortalılara çeşitli haklar sunar:

1. Geçici İş Göremezlik Ödeneği: İş kazası sonucu çalışamayan sigortalılara ödenen bir maddi yardımdır.
2. Sürekli İş Göremezlik Geliri: İş kazası sonucu meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalan sigortalılara bağlanan maddi bir gelirdir.
3. Ölüm Geliri: İş kazası sonucu yaşamını yitiren sigortalının hak sahiplerine ödenen bir gelirdir.
4. Evlenme Ödeneği: İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine verilen bir ödemedir.
5. Cenaze Ödeneği: İş kazası sonucu ölen sigortalının cenaze giderlerini karşılayan bir ödemedir.

İş Kazası Bildirim Süresine Uymamanın Yaptırımları

İş kazası bildirim süresine uymamanın bazı yaptırımları vardır:

• 4/a sigortalıları için, bildirim yapılmazsa, geçici iş göremezlik ödeneği işverenden tahsil edilir ve işverene idari para cezası uygulanır. Bu para cezaları işyerinin tehlike seviyesine göre değişebilir.
• 4/b sigortalıları için, bildirim süresine uymamak ödenen ödeneklerin kesilmesi anlamına gelir. Ancak bildirim yapıldıktan sonra sürekli iş göremezlik geliri ödenmeye devam eder.

Sonuç

İş kazaları ve iş kazası sigortası, çalışanların güvencesini sağlayan önemli bir sosyal güvenlik düzenlemesidir. İş kazası geçiren sigortalılar, belirli haklardan yararlanabilirler. İş kazalarının zamanında bildirilmesi ve gereken süreçlere uyulması önemlidir, aksi halde yaptırımlarla karşılaşabilirler. İş kazası sigortası, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumaya yönelik önemli bir adımdır ve çalışma hayatının ayrılmaz bir parçasıdır.

kaynak: sgk.gov.tr