Şenol Dönder

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

GİRİŞ

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın son yıllarda dijitalleşme ve veriye dayalı denetim kapasitesini artırması ile birlikte, mükelleflerin beyanname süreçleri daha yakından takip edilmekte ve analiz edilmektedir. Bu kapsamda devreye alınan Beyanname Gözetim Programı, vergi uyumunu artırmak ve riskli görülen mükellefleri izlemeye almak amacı taşımaktadır.

Bu yazımızda, kurumlar vergisi mükelleflerinin beyanname verirken hangi hususlara dikkat etmesi gerektiği ve gözetim programı kapsamında doğabilecek vergi incelemesi riskleri detaylı şekilde ele alınmıştır.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

1. Brüt Satış Hasılatının Doğruluğu

Mükellefler, yıl içerisinde gerek nakit gerekse banka ve finans kuruluşları aracılığıyla yapılan tüm tahsilatları tam ve doğru şekilde brüt satış hasılatına yansıtmalıdır. Kayıt dışı satışların veya eksik beyanın tespiti, vergi ziyaı cezası doğurabilir.

2. Maliyet Kalemlerinin Gerçekliği

Satın alınan mal ve hizmetlerin maliyetlerinin doğru hesaplanması gerekir. Fazla maliyet yazılması suretiyle kazancın düşürülmesi, beyanname hatalarının en sık karşılaşılan nedenlerinden biridir. Ayrıca fiili envanterin maliyetle uyumlu olması gerekir.

3. Safi Kurum Kazancı Hesabı (KVK Md. 6)

Kurum kazancı, ticari bilanço esasına göre tespit edilir. Net kârın tespitinde tüm gelir ve gider unsurlarının doğru sınıflandırılması ve kanunen kabul edilmeyen giderlerin (KKEG) ilave edilmesi gereklidir.

4. Zarar Mahsubu (KVK Md. 9)

Geçmiş yıl zararlarının mahsup edilmesinde 5 yıllık süre dikkate alınmalı ve zararların beyanname ile belgelendiği teyit edilmelidir. Süresi geçmiş zararlar vergi matrahından düşülemez.

5. İndirimler (KVK Md. 8 ve 10)

Ar-Ge, sponsorluk, bağış gibi kalemlerin indirim konusu yapılabilmesi için ilgili giderlerin belgelendirilmiş ve şartları taşıyor olması gerekir. Aksi halde eleştiri konusu olabilir.

6. Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KVK Md. 11)

KKEG’lerin beyana eklenmemesi, vergi matrahının hatalı hesaplanmasına neden olur. Özellikle vergi cezası, özel tüketim harcamaları gibi unsurların kazançtan düşülmesi mümkün değildir.

7. Vergi Güvenlik Müesseseleri (KVK Md. 7, 12, 13)

• Örtülü sermaye uygulaması ile ortaklardan alınan borçların sermaye oranı analiz edilir.

• Transfer fiyatlandırması kapsamında ilişkili kişilerle yapılan işlemlerde piyasa koşullarına uyum aranır.

• Kontrol edilen yabancı kurum kazancı uygulaması yurt dışı iştiraklerde geçerlidir.

8. İstisna Uygulamalarının Doğru Uygulanması

Taşınmaz satış kazancı, iştirak kazancı, teknopark istisnası gibi özel istisnaların uygulanabilmesi için tüm yasal şartların (elde tutma süresi, yatırım oranı, belge vb.) sağlanması zorunludur.

9. Matrah Hesaplaması

Tüm bu işlemlerin sonucunda doğru matrahın hesaplanması esastır. Mali kâr ile vergi matrahı arasındaki farklar net şekilde izah edilebilmelidir.

10. Vergi Usul Kanunu’na Göre Değerleme

Stoklar, sabit kıymetler, alacaklar ve borçlar gibi unsurların doğru değerleme esaslarıyla bilanço ve gelir tablosuna yansıtılması gerekir.

11. Enflasyon Düzeltmesi

2024 yılı itibarıyla şartların sağlanmasıyla enflasyon düzeltmesi uygulaması zorunlu hale gelmiştir. Dönem sonu düzeltme işlemleri yapılmadan beyanname verilmesi, ileride ciddi uyumsuzluklara yol açabilir.

12. Diğer Vergilendirme Unsurları

Muhasebe kayıtlarının, yasal defterlerin ve belgelerin tam ve doğru tutulması, e-defter ve e-fatura sistemleriyle uyumlu olması önemlidir. Aksi takdirde izaha davet ya da doğrudan inceleme ile karşılaşılabilir.

BEYANNAME GÖZETİM PROGRAMININ DOĞURABİLECEĞİ SONUÇLAR

Beyanname Gözetim Programı kapsamında aşağıdaki riskler ortaya çıkabilir:

• Revizyon ve analiz: Gelir İdaresi, beyannameyi sistemsel analizle yeniden inceleyebilir.

• Fiili envanter yapılması: Yerinde stok sayımıyla kayıtlar karşılaştırılabilir.

• İzaha davet: Belirli kalemlerde açıklama istenebilir.

• Sınırlı veya tam inceleme: Beyanname inceleme sürecine alınabilir.

Bu nedenle beyanname öncesi ön kontrol ve iç denetim yapılması, mükellef açısından son derece önemlidir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Vergi idaresinin dijital gözetim araçlarını etkin şekilde kullanmasıyla birlikte, artık sadece matrahın değil, beyanname içeriğindeki tüm unsurların doğruluğu denetlenmektedir. Bu süreçte hatalı, eksik veya yanıltıcı beyanlar sadece vergi ziyaı cezalarına değil, aynı zamanda inceleme risklerine de neden olabilir.

Önerilerimiz:

• Beyanname vermeden önce yukarıdaki maddelere göre bir kontrol listesi kullanın.

• Gerekirse iç denetim veya bağımsız denetim desteği alın.

• Belgelerinizi ve muhasebe kayıtlarınızı sistematik şekilde arşivleyin.

• Enflasyon düzeltmesi gibi teknik konularda uzman görüşüne başvurun.

Unutulmamalıdır ki, doğru ve eksiksiz beyan, vergi uyumunun en temel koşuludur. Bu uyumu sağlamak için proaktif davranmak her zaman mükellef lehine olacaktır.

Dikkat edilmesi gereken hususları beyanname yapmadan önce kontrol edeceğimiz hususları içeren excel tablomuzu indirip yapılıp yapılmadığını eksik varsa eksiklikleri içeren tabloyu aşağıda tıklayınız başlığına tıklayıp indirebilirsiniz.

KURUMLAR DA DIKKAT EDILECEK HUSUSLAR TABLOSU TIKLAYINIZ.