EROL ÇEMBER

Yeminli Mali Müşavir

05.03.2023

İşletmede Mevcut Olduğu Halde Kayıtlarda Yer Almayan Emtia, Makine, Teçhizat ve Demirbaş Kayıtlarının Düzeltilmesinde Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?

Bildiğiniz üzere geçtiğimiz günlerde “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7440 Sayılı Kanun” Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Her hafta yasada yer alan ve vergi mükellefleri açısından avantaj sağlayan uygulamalara yer vermeye çalışıyorum. Bu hafta da kayıtlı durumları ile fiili durumları arasında fark olan işletmeler için yasanın getirdiği avantajlara değineceğim.

İşletme kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin yasal düzenlemede yer alan hususları üç başlık altında toplayabiliriz;

1- İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar,

2- Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar,

3- Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar ile bunlarla ilgili diğer işlemler.

Bu düzenleme ile mükelleflere, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda olmayan veya kayıtlarda var olup işletmede mevcut olmayan emtia, makine ve teçhizat ve demirbaşlara yönelik kayıtların düzeltilme imkânı sağlanmaktadır.

Bu hafta ki yazımda işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaş bildiriminde izlenecek yol hakkında bilinmesi gerekenleri sizinle paylaşacağım.

Bu Düzenlemeden Hangi Mükellefler Yararlanabilir?

Kayıtlarda bulunmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilmesine imkân veren düzenleme, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır. Düzenleme uyarınca; serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları işletme kayıtlarını düzeltme hakkına sahiptirler.

Nasıl Bildirim Yapılacak?

Uygulama kapsamında olan mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 31 Mayıs 2023 tarihine (Mücbir sebep kapsamında olan iller için 31 Ekim 2023 tarihine) (bu tarih dâhil) kadar bu Tebliğde belirtilen beyanname ve ekinde verecekleri envanter listesi ile katma değer vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine (İnteraktif Vergi Dairesi) bildireceklerdir. Ekinde envanter listesi olmayan beyannameler kabul edilmeyecektir.

İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi Hangi Kıymetleri Kapsamaktadır?

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlara ilişkin düzeltme yapabileceklerdir.

Emtia; alım satım işletmelerinde satışa hazır malları, imalatçı işletmelerde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul malları ifade etmektedir.

Ayrıca inşaat işletmelerinin (yıllara sari inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkan vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemelerini veya yarı mamullerini de bildirmeleri mümkündür.

Teslimleri KDV’den müstesna olan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili olarak bu uygulamadan yararlanılması mümkün değildir.

Bildirim Yapılan Kıymetler Hangi Bedel Üzerinden Gösterilecektir?

Bu kıymetler, bildirim tarihindeki rayiç bedelle değerlenmek suretiyle envanter listesinde gösterilecektir.

Rayiç bedel, o kıymetin değerleme günü itibarıyla normal alım satım bedelidir.

Dolayısıyla bu bedel;

– Mükellefin kendisi tarafından bizzat tespit edilebileceği gibi,

– Bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecektir.

Yapılan Bildirim Vergiye Tabi mi?

7440 sayılı Kanun uyarınca; mükelleflerin kendilerince veya ilgili meslek kuruluşlarınca belirlenecek rayiç bedel üzerinden beyan edilerek kayıtlara intikal ettirilecek makine, teçhizat ve demirbaşlar ile emtianın rayiç bedeli üzerinden tabi oldukları oranın yarısı (Örneğin; %18 orana tabi emtia için; %9) esas alınmak suretiyle KDV hesaplanarak, stok beyanına ilişkin beyanname ve envanter listesi, kağıt ortamında veya Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda elektronik ortamda sorumlu sıfatıyla beyan edilecektir.

Hesaplanan KDV tutarları, beyanname verme süresi sonuna kadar yani 31 Mayıs 2023 tarihine (Mücbir sebep kapsamında olan iller için 31 Ekim 2023 tarihine) kadar ödenecektir. Bu düzenlemeyle ilgili herhangi bir taksit imkânı yoktur.

Emtia üzerinden ödenen vergi genel esaslara göre indirim konusu yapılabilecektir. Ancak genel esaslara göre indirilebilen bu vergiler, 7440 sayılı yasada önceki yasalardan farklı olarak iade konusu yapılamayacaktır.

Öte yandan, kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların rayiç bedeli üzerinden hesaplanarak ödenen KDV’nin indirimi ve dolayısıyla iadesi mümkün olmayıp, bu tutar, verginin ödendiği yılın gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde gider olarak dikkate alınabilecektir.

Beyan Edilen Kıymetler Kayıtlara Nasıl Alınacak?

Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için ayrı; makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte karşılık hesabı açacaktır.

Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir.

Öte yandan, makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise beyan ettikleri emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir.

Beyan Edilen Kıymetler İçin Ba Formu Verilecek mi?

Beyan edilen kıymetler rayiç bedelleriyle, Ba formu vermek zorunda olan mükellefler tarafından söz konusu form ile bildirilmek zorundadır.

Söz konusu bildirim işlemi, Ba formunun “Soyadı/Adı Unvanı” bölümüne “Muhtelif Satıcılar (7440 sayılı Kanun Madde 6/1)”, “Vergi Kimlik Numarası” bölümüne (3333 333 333) yazılmak suretiyle yapılacaktır.

Bildirilen Kıymetlerin Satılması Durumunda Hangi Değer Dikkate Alınacak?

Söz konusu kıymetlerin, daha sonra elden çıkarılması halinde satış bedeli, beyan edilen rayiç bedelden düşük olamayacaktır. Gerçek satış bedelinin kayda alınan rayiç bedelden düşük olması hâlinde, kazancın tespitinde kayıtlı bedel dikkate alınacaktır.

ÖTV’nin Konusuna Giren Malların Beyanı Nasıl Olacak?

Beyan edilen mallar özel tüketim vergisi konusuna giriyorsa, beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükellefler, bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan özel tüketim vergisini, beyanname verme süresi içinde ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içinde ödemeleri gerekmektedir.

İşletmeler kendi mevcut durumlarını yasa kapsamında değerlendirerek bildirimde bulunup bulunmayacakları konusunda karar vermeleri gerekmektedir.